Dlaczego góry to góry?

Tu możesz porozmawiać ogólnie o turystyce górskiej, nie związanej z żadnym z pasm, znajdziesz informacje ważne dla rozpoczynających przygodę z górami, porady innych użytkowników, porozmawiasz o problemach, z którymi borykają się miłośnicy gór, zagrożeniach związanych z górską turystyką.

Moderatorzy: adamek, HalinkaŚ, Moderatorzy

tom-pi4

Dlaczego góry to góry?

Post autor: tom-pi4 » 09 lutego 2010, 15:15

Czy kiedyś chodząc po górach zastanawialiśmy się dlaczego "góry to góry"? Zadałem sobie to pytanie i trochę trudu, żeby wyjaśnić Wam dlaczego właśnie tak jest że "chodzimy po górach" albo "dlaczego Tatry to Tatry". Etymologia słowa góry wywodzi się z języka słowiańskiego gdzie wyraz ten oznaczał "kopalnie". Górnik, to przecież ktoś kto ma związek z "górami" czyli kopalniami. Ze względu na to, że w wielu pasmach górskich zlokalizowane były liczne kopalnie, zaczęto te obszary nazywać górami.

Etymologia nazwy najwyższych polskich gór czylii Tatr nie jest do końca jasna. Pierwsze wzmianki dotyczące nazewnictwa "polskich alp" pojawiły się w XI wieku, gdzie pada nazwa "Tritri" (1086 rok). Na przełomie XIII i XIV wieku pojawiają się kolejne nazwy dzisiejszych Tatr i tak: węgierskie słowa "Thorholl", "Thorchal", "Tarczal" oznaczające prawdopodobnie "piekło", ukraińskie "Tołtry" i "Toutry" oraz niemieckie "Schneegeburg". Pierwsza zbliżona nazwa do słowa "Tatry" pojawiła się w 1790 roku i zastosował ją Baltazar Hacquet. Napisał wtedy, że Słowianie nazywają te góry "Tatari" lub "Tatri", ponieważ wcześniej na tym terenie przebywały tatarskie hordy. Według prof. Rozwadowskiego etymologia słowa "Tatry" pochodzi najprawdopodobniej od francuskiego (celtyckiego) słowa "tertre", co oznaczało wzgórze. Zgodnie z tym
twierdzeniem Tatry oznaczałyby początkowo wzgórza. Niektórzy badacze doszukują się również etymologii nazwy "Tatry" w kulturze dackiej lub trackiej, gdzie jeszcze na początku XIX wieku stosowana była nazwa Karpak (najwyższa góra okryta śniegiem). Samo słowo karpe oznaczało skałę. W języku staropolskim mawiało się także "przemierzał góry ostre i karpętne" gdzie słowo karp oznaczało stromiznę górską.

Etymologia i pochodzenie nazw tatrzańskich szczytów, dolin, polan oraz innych miejsc ma wiele różnych źródeł. Najczęściej nazwy te pochodzą od:
- okolicznych miejscowości np.: Bobrowiec od okolicznej miejscowości Bobrów, czy Mięguszowieckie Szczyty od miejscowości Mięguszowce
- nazwisk znamienitych góralskich rodów, które były pierwotnymi właścicielami danego terenu np.: Hala Gąsienicowa od rodu Gąsieniców, Jarząbczy Wierch od rodu Jarząbków
- kształtów np.: Mnich, Żabia Lalka, Chłopek, Sowa
- wypadków lub innych wydarzeń, które miały miejsce w danym rejonie np.: Pościel Jasińskiego (kiedyś biwakował tam kapitan Jasiński), Żleb Drega (pierwszy turysta, który zginął w tym miejscu)
- rosnącej roślinności np.: Przełęcz Liliowe (od górskiego leluja lub lelija, oznaczającego prawdopodobnie "pełnik siedmiogrodzik, który rósł w okolicy przełęczy), Czerwone Wierchy (od rudziejących jesienią traw "situ kuciny") czy Żółta Turnia (od porostu w kolorze żółtym o nazwie Acarospora oxytona rosnącego na jej zboczach)
- barw skał np.: Czerwona Ławka, czy barwy tafli jeziora np.: Zielony Staw Gąsienicowy, Czarny Staw pod Rysami
Niektóre z tatrzańskich nazw zostały wprowadzone podczas początkowych etapów eksploracji gór, po czym zostały one przyjęte i zadomowiły się na dobre np.: Orla Baszta (nazwa wymyślona w 1901 roku przez Franciszka Nowickiego) czy Siwa Przełęcz i Siwe Sady (wymyślone i wprowadzone do nazewnictwa tatrzańskiego w 1910 roku przez Mariusza Zaruskiego)
Aktualnie nowe nazwy, które pojawiają sie w tatrzańskiej nomenklaturze są nadawane przez ich pierwszych zdobywców np.: Zachód Grońskiego, Filar Staszla.

Beskidy i Bieszczady swoje nazwy zawdzięczają prawdopodobnie jednemu pochodzeniu i etymologicznie są ze sobą związane. Przypuszczalnie wyrazy te pochodzą od dwóch słów, o tym samym znaczeniu czyli: b(i)eskyd i b(i)esked. Nazwom tym odpowiadają średnio-dolno-niemieckie beschet i skandynawskie beschet, których znaczenie to "rozdział, rozdzielenie, rozłączenie", co wskazuje na rozdział w charakterze działu wodnego. Inni badacze wskazują na pochodzenie nazwy "Bieszczady" od ludu Bessów, których obecność na terenach na północ od Karpat odnotował Ptolemeusz. Z kolei Karol Dobrowolski w 1938 roku objaśnił nazwę Bieszczady i Beskidy na podstawie albańskiego słowa "bjeska" lub "bjeskie", które oznacza halę górską, łąkę, pastwisko.

Bardzo skomplikowana jest natomiast etymologia nazwy Łysogór nazywanych dziś Górami Świętokrzyskimi. Prawdopodobnie ich nazwa związana jest z ludem Litzików/Licicavików nazywanego tak przez sąsiadów, który sam nazywał siebie Serbami. Nazwa lud mogła oznaczać pierwotnie gromadny, mnogi (lik). Lud ten pierwotnie zamieszkiwał nad Wisła w okolicach rzeki Dobruchna, gdzie wznosi się Góra Chełmowa. Zanim jednak osiedlili się w Górach Świętokrzyskich, tereny te zamieszkiwane były przez ludy germańskie Lugiów. Naczelnym bogiem Lugiów był Lug (z celtyckiego Llew,
Leu, Lugos - Błyszczący, Jaśniejący), władca trzech pięter uniwersum. Wynika z tego, że "Liciccy" Serbowie wzięli swoją nazwę od
starosłowiańskiego słowa lszczeć - błyszczeć, "lśnić", "zabłysnąć". Po zajęciu terenów dzisiejszych Łysogór przez plemiona Litzików owe góry zaczęto nazywać Łysogórami. Od "lśnienia" przecież wywodzą się nazwy "Łysiec", "Łysica". Taki jest sens nazwy Łysogóry, a nie od tego, że są 'łyse" (w znaczeniu "gołe"). Nazwa ta nie odnosi się tylko do najwyższego pasma ale również do wszystkich masywów zwanych obecnie Górami Świętokrzyskimi.

Masyw Ślęży wznosi się na wysokość 718 m n.p.m. Potocznie nazywany jest też Śląskim Olimpem ze względu na znaczną wysokośc względną oraz specyficzny mikroklimat. Etymologia nazwy Ślęża posiada dwie hipotezy, z których żadnej nie można przyjąć za dobrą i obowiązującą. Według hipotezy "germańskiej" nazwa ta pochodzi od plemienia Silingów, z kolei według drugiej hipotezy nazwa pochodzi od słowiańskiego słowa ślęga, które oznaczało błoto, "mokrą pogodę".

Bardzo proste znaczenie i pochodzenie ma z kolei nazwa Śnieżnik, która została nadana górze po przeprowadzeniu badań meteorologicznych, z których wynika, iż śnieg na jej szczycie utrzymuje się przez 243 dni w roku. Taką samą etymologię nazwy posiada Śnieżka, na której pokrywa śniegu zalega średnio przez 306 dni w roku.

W Bieszczadach nazwy wzniesień najczęściej pochodzą od okolicznych wsi, do których należały pastwiska na stokach gór. Tak jest z Połoniną Wetlińską, Smerekiem czy Tarnicą.

W miarę możliwości i dokopywania się do kolejnych informacji będę zamieszczał nowe posty z wyjaśnieniem nazw poszczególnych szczytów, pasm górskich, dolin i tym podobnych.
Anonymous

Post autor: Anonymous » 09 lutego 2010, 17:36

Wielkie gratulacje Tom-pi4, bardzo ciekawe sprawy poruszasz, będę śledził temat bo zapowiada się interesująco, w końcu coś o górach,
pozdrawiam
Doris

Post autor: Doris » 09 lutego 2010, 18:26

ciekawe Tomek! świetny pomysł :spoko:
Anonymous

Post autor: Anonymous » 09 lutego 2010, 18:29

Nigdy się nie zastanawiałem nad tą kwestią, a teraz proszę. Ciekawy temat :)
Anonymous

Post autor: Anonymous » 09 lutego 2010, 18:52

Super opracowanie :) dzięki
Iwon

Post autor: Iwon » 09 lutego 2010, 18:58

Tomku, aleś się postarał :)
Bardzo ciekawy temat . :)
Awatar użytkownika
PiotrekP
Administrator
Administrator
Posty: 8703
Rejestracja: 22 kwietnia 2009, 11:33
Kontakt:

Post autor: PiotrekP » 09 lutego 2010, 19:34

Tomku tak dalej, czekamy na następne opracowania. :brawo:
Góry są piękne i niech takie pozostaną.

Nasze Wędrowanie
Anonymous

Post autor: Anonymous » 09 lutego 2010, 20:14

Tomku tylko pochwalić za fajny pomysł, czekamy na ciąg dalszy :spoko:
Anonymous

Post autor: Anonymous » 09 lutego 2010, 21:06

Nigdy nie zastanawiałem się nad nazwami pod tym kątem ale powiem szczerze dobrze jest się dowiedzieć czegoś nowego :spoko:
Anonymous

Post autor: Anonymous » 09 lutego 2010, 21:20

Interesujące zestawienie. Sama jestem językoznawcą i lubię takie etymologiczne wykopaliska. Ale z pewnością można by jeszcze podrążyć ;)
Awatar użytkownika
Mariusz
Członek Klubu
Członek Klubu
Posty: 623
Rejestracja: 28 lutego 2009, 16:58

Post autor: Mariusz » 09 lutego 2010, 23:55

Ciekawe, nigdy nie zastanawiałem się dlaczego górnik to górnik a nie np dziurnik :)
Tu króluje zeszłoroczny czas
Na posłaniu z liści buczynowych
Stąd do ziemi dalej niż do gwiazd
Anonymous

Post autor: Anonymous » 09 lutego 2010, 23:58

Do ciekawych informacji można się dokopać, ślęcząc godzinami nad słownikami etymologicznymi ;)
Awatar użytkownika
Dżola Ry
Członek Klubu
Członek Klubu
Posty: 6331
Rejestracja: 28 czerwca 2009, 23:07
Kontakt:

Post autor: Dżola Ry » 10 lutego 2010, 0:12

Mariusz pisze:dlaczego górnik to górnik a nie np dziurnik
:lol: :lol: :lol: :lol: :lol: :spoko:
Anonymous

Post autor: Anonymous » 10 lutego 2010, 6:11

:brawo: Tyle wiedzy w pigułce :brawo:
Awatar użytkownika
Grzegorz
Członek Klubu
Członek Klubu
Posty: 1677
Rejestracja: 08 maja 2007, 22:47
Kontakt:

Post autor: Grzegorz » 10 lutego 2010, 8:25

Sporo ciekawych informacji bardzo dobrze opracowanych. Gratulacje Tomek!
zdobyć świata szczyt...
ODPOWIEDZ